Category Archives: Paddy’s Houses

Before Sunset sequel, Before Midnight movie shooting in Greece at Paddy’s House

4 Replies

Julie Delpy and Ethan Hawke in Before Sunrise

The Paddy network is very wide and not much goes on without someone knowing something about anything Paddy related, and then getting in touch with your favourite blog. A couple of weeks ago I was contacted by our spy on the ground in Karadmyli to say that he had heard rumours that Paddy’s house was being used as a film set. Further investigations revealed this to be filming for a movie to be called Before Midnight which will star the actor Ethan Hawke, and co-start Julie Delpy. It is the third in a series of movies which I guess one could call the ‘Before Series’.

As we know the house was left by Paddy to the care of the Benaki museum and there have been some concerns voiced about the approach to essential maintenance at the house. Sources close to the museum and to Paddy’s family have confirmed that shooting has been taking place in the garden of the house and that Mr Hawke has been relaxing on the beaches playing his guitar whilst during some relaxed evening barbeques with fellow cast and crew and some locals.

The good news is that there should be a substantial fee for the use of the house which we hope will be put toward the essential maintenance, an issue highlighted only in July by John Chapman in his piece about a recent visit.

The movie series started with the 1995 film Before Sunrise which is all about a young man and woman who meet on a train in Europe, and wind up spending one romantic evening together in Vienna. Unfortunately, both know that this will probably be their only night together. But we all know that this can’t be the end, after all this is Hollywood, and nine years later the characters Jesse and Celine encounter one another during the French leg of Jesse’s book tour, and that film was called Before Sunset. I have no idea how that movie ended but it is possible that as travellers they had come across Paddy’s work and became true fans. Upset to hear that he had died each of them decided to make a summer pilgrimage to his house to make a ‘connection’. Whilst Celine gazes at the sunset across the bay from Paddy’s patio after sneaking in through the rickety blue gate, Jesse arrives with Elpida (Paddy’s housekeeper who has been kept on) and from then on they only have eyes for each other, and the local ouzo.

There is speculation that Hawke, who has apparently been in the area since late July, has plans to stay until early September so if you are quick you may be able to join as an extra. If it is of interest there are no reports of sightings of Delpy, so anything could be happening. So exciting! We will keep you posted.

Advertisement

John Chapman at Kardamyli

18 Replies

 

John Chapman is a regular contributor of material to the blog – you are all welcome to do so at any time; see Contact. Most notably John’s photographs of a visit to Kardamyli to meet Paddy in 2005 have been very popular with you all.

A while back he sent me some more photographs with some comments about the state of the villa at Kardamyli, and John’s personal thoughts about one of Paddy’s friends who died in May 2012.

 

Hi Tom

In May this year I made a return trip to Kardamili and Mani. I hadn’t been there for four years and this was just a week long catch up. Mani is still as effortlessly beautiful and tantalisingly fascinating as ever. One location I always visit is the church of St. Nicholas in Chora, where Paddy scattered Bruce Chatwin’s ashes in 1989. Still a remarkably special place.

At Paddy’s Memorial service in December I’d been sitting quietly in a pew as I could recognise some of the great and good but was not expecting anyone I knew to be there. I was suddenly clapped on the shoulder by a firm hand and an American accent bellowed ‘Well how you doing buddy?’ It was my old friend and correspondent Jon van Leuven. We had started writing to one another some 12 years earlier as we both were fascinated by the conundrum of the location of the Frankish castle of Grand Magne and various other puzzles in Mani’s medieval history. We’d since met on a number of occasions exploring cave churches near Langada and getting hideously lost in the Sangias Mountains in Mesa Mani.

With Jon was another Englishman, we were introduced but, I apologise, I’m useless with names. He had been attempting to catalogue Paddy’s books and papers. I asked if he knew what the Benaki Foundation intended to do with the house at Kalamitsi. “I’ve no idea”, was the reply,”…and I doubt if they do either”.

After the service Jon and I said our farewells. Jon was a long time friend of Paddy’s. He long had a house at the hamlet of Gournitsa (a Slavic name, lit. ‘the place above’) though nowadays often referred to as Agia Sofia, after the pepper-pot domed church which perches over Kardamili. The house itself had few comforts, Jon was adamant that he wasn’t go to pay any ‘damned taxes’ for electricity. But it was comfortable and clinging to the cliff top edge of the Viros Gorge it was a precious eyrie where Jon would stay from June to September, although his family and home were now in Gothenburg, Sweden.

I told Jon I was going to Mani and he asked me to give his house a quick look to see if all was OK. I replied I would. He emailed me on the 8 April.

‘Glad to hear you can get get up to Gour and give the hacienda a glance. Also in town I hope you hear what’s going on at Paddy’s villa these days – if you know Elpida the housekeeper she’d know better than anybody’.

I don’t know Elpida and anyway by the time I got to his Hacienda in Gournitsa I’d been given the sad news that Jon had died of complications of leukaemia. I’d known he was ill but had presumed he was indestructible. He could certainly outpace me on expeditions in Mani and was at least ten years my senior – I guess in his early seventies. On the 17 April he’d sent me his last of hundreds of emails. I might just publish them sometime…I’d asked if he’d ever met Bruce Chatwin, I was reading Chatwin’s letters.

The email was entitled ‘Drip Feeding’

“Hi John,

Just a note between hospital visits…but thanks for your epistles as ever. No, I never met Chatwin, but I once met Elizabeth at Paddy’s, and of course again in London in Dec tho she didn’t recognize me (nor I her but for Olivia’s tipoff)…Now I am taking a long pause from the airwaves to suck my thumb and medicine.

Best, Jon”

He died on the 2 May 2012

Jon was very wary of telling much about Paddy, he was a very private man and felt that there were too many people trying to grab a bit of Paddy’s aura. I was undoubtedly one of them in his judgement, so I didn’t pry and he didn’t tell., and frankly we had enough Mani stuff to keep us going for years. I did learn that Jon had first met Paddy as he was interested in ancient shrines to Artemis in the area, and had hoped (vainly) that Paddy could assist his researches. Jon helped Paddy construct the bookshelves in ‘that room’. He located picnics he had shared with Paddy and Joan, and, on very rare occasions, entrusted me with Paddy’s opinions on other ‘travel writers’. On one occasion when I briefly met Paddy striding towards Lela’s Taverna I mentioned Jon was a friend of mine. Paddy beamed and confirmed he was a very old and trusted friend, but Joan was very ill at the time and Paddy hurried on.

One evening this May we wandered down to Kalamitsi. It’s still filling up with more villas and concrete but somehow manages to remain beautiful. And on the cliffs stretching along the road to Proastio high above Kalamitsi more excrescences of domestic concrete demonstrated more concern for their owners’ views of the Gulf of Messenia than those below looking up. I delight in a domed church on a promontory (and Kardamili has three), but hate to imagine John Betjeman’s reaction to these lumpen edifices.

However Paddy’s villa is still a discrete surprise when you do chance upon it. The north wall of the garden has fallen down and we could have wandered the gardens, but resisted, though we’d been before and had had Paddy as a guide. A peer through the small window in the gates of the villa show that someone is tending the garden. Though there is a sad lack of flasks of retsina in the vestibule. The ‘Private Property’ sign has gone, maybe from neglect. Above the gateway there is a small stone hut. It was unlocked, so we guiltily crept in. A broken armchair, an old bed and some damp volumes which had obviously over spilt from the villa were on some shelves and in boxes. Hungarian Studies magazines, a history of Canterbury Cathedral, and a few gems. An offprint from a dictionary. In pencil at the top ‘In great appreciation Christmas 1958, New Year 1959 Eric Partridge.’ Naturally they were left there.

In the village no one I talked to had very much more knowledge of what was going to happen to the house than I did. And as one said – the Benaki are not as rich as they may appear. The house needs a fair bit of repair. After all it is, now, over fifty years old and shutters are beginning to disintegrate. If they want a librarian who’s soon to retire to look after the place, well, I might just volunteer.

 

Patrick Leigh Fermor’s estate auctioned by Christie’s: A Life’s Collection

8 Replies

The auction house Christies will present the principal contents of Mill Farm, Dumbleton for auction at their sale rooms at 85 Old Brompton Road  London, Greater London SW7 3LD, on Tuesday 15 May 2012.

The collection includes furniture, books, silverware, and many works of art. How many of these were collected by Joan and Paddy, and which came from their families is difficult to assess.

You can view the e-catalogue here.

Remember that you don’t have to be present to buy but can bid on-line as described in the catalogue. I hope that some of you have the opportunity to make a purchase.

An evening in memory of Sir Patrick Leigh Fermor

Leave a reply

A typically quaint translation from Google Translate of a press release from the Benaki Museum website about the handing over of the house at Kardamyli to the Benaki.

The original pdf in Greek is to be found here.

“The Benaki Museum hosted the evening Saturday, the 17th September 2011 an event dedicated to Sir Patrick Leigh Fermor. Acquaintances and friends from Greece and England, between in which the Ambassador of England Dr. David Landsman, the director British Council Richard Walker, the executors and the biographer, gathered at his home in area Kalamitsi Kardamili for a wine in memory of one the most beloved British Philhellenes. Education, warmth, unparalleled bravery, his liveliness and politeness of Patrick Leigh Fermor came alive again in the hearts of all that was also attended.

It was an emotional night. O Sir Patrick Leigh Fermor died on June 10, 2011, at age 96 years in Dumbleton, England. For many years he lived in Mani, who built a house he designed by Nick Hatzi. His relationship with the Benaki Museum keeps a long time;had contacts with Antonis Benaki Peace Kalliga later and maintained close friendships with the Director Mr. Angel Foundation Delivorrias. The Benaki Museum chose Patrick Fermor alive to donate his house, mediated by Tzannis Tzannetakis, and received at the Foundation after his death it. For several years it had been agreed by donors and Museum that the house will be used for hosting researchers poets and writers who visit Greece to work a few months. While for certain intervals Benaki Museum will have the option to rent the house to ensure the maintenance and hosting.

The coming months, once the full record library and archive and make the necessary maintenance of the house, the Administrative Committee of the Museum Benaki will make its modes of space. “The Patrick Leigh Fermor, moreover, were more Kardamylitis and less; a thoroughbred Englishman Maniatis ie, a Real Greek, a patriot would say, “said Director Museum Angelos Delivorias. He continued, “The love of even for Greece not only recorded many books has dedicated, and the choice of the place chosen to live.

It is this love shown by his decision to bequeath the home of the Benaki Museum, a spiritual body purveyor in the service of our country … From the Greeks and Greece also carried the words of my prayer for good katefodio, but the certainty that his departure would not be definite. Why do you remain vibrant traces the steps in Crete and the Peloponnese, Attica and Roumeli. As live will remain the narratives of his books, the memories of those who lived close by, the historical deposits of the altars of freedom, the breezes of a fascinating personality. The gratitude to the Benaki Museum in particular will, however, only be measured by the degree to fulfill the legacy and desires of the man who benefited. ”

The text of his speech Museum Director, Mr. Angelo Delivorrias

“Ladies and gentlemen, dear friends of Patrick Leigh Fermor and equally dear fellow from Kardamyli

On behalf of the Executive Committee of the Benaki Museum and President, I welcome you to a celebration held to honor the memory of Patrick Leigh Fermor, fastening ties from now on you’ll connect with you and us. The Patrick Leigh Fermor, moreover, were more Kardamylitis and less; a thoroughbred Englishman Maniatis ie, a real Greek, a patriot, I would say. Even his love for Greece not recorded only in what books have devoted but also in the location chosen to live. It is this love illustrated by its decision to bequeath the house to the Museum Benaki, a spiritual body purveyor serving the site us.

The Paddy, as they called friends of the Sun during the Michael fellow, he was a mythical hero in life by history, an internationally acclaimed author of the rigorous critique of the fellow, a man of rare gifts integrity and high optimally. It is therefore coincidental that he was connected with that best available human capital of Greece, from the fighters in the Cretan mountains during the war as the residents Kardamili time of peace; the big painter and also the benefactor of the museum, Nick ChatzikyriakoGkika as the Tzannis Tzannetakis in Maniatis militant resistance against junta, known political and translator of the book for Mani also a friend of the Museum. In this short invitation I can not not mention Nick Hatzi, a brilliant architect, friend and him, from which the Fermor claimed, jokingly of course, the authorship of the plans of the house that hosts us.

Touched on only a few of those who truly elite Greeks were connected with him, because, as also several of the British friends, is no longer with us. By the way, but the tonight’s event would not be allowed to fail warmer thanks to the Benaki Museum executors, his Alexander Mitchell and Michael Casey, supervisors managers, the beloved Olivia Stewart in particular, and to Greeks supervisors, Anthony Masouridi, the Tonya and Giannidi Peter Tzannetakis, his two children Tzannes. We thank you, finally, the Artemis Cooper in advance for her biography of Fermor prepare, and from our side Peace Geroulanou with all worthy partners of the Foundation have already demonstrated practical interest for the protection and enhancement of this the house.

When she died by Patrick Leigh Fermor, say that the moments of Goodbye is anyway difficult. Being made ​​but still more difficult when they are leaving our own people. Friends who stood beside us in critical situations, we loved and our shortcomings. The Paddy had loved the Greeks and Greece. Greece, he chose to live and the Greeks to syngenepsei. From the Greeks and Greece also brought the the words of my prayer for good katefodio, but the certainty that departure would not be definitive. Why should remain Live traces the steps of Crete and the Peloponnese, Attiki and Roumeli. It will remain vivid narratives of books, the memories of those who lived close by, the historical deposits on the altars of liberty, the breezes of a fascinating personality.

The gratitude of the Benaki Museum in particular will, however, only be measured by the degree to fulfill the legacy and desires of the man who benefited. ”

Angel Delivorrias

Kardamili, September 17, 2011 “

Intimate portraits from Kardamyli by Miles Fenton

12 Replies

Some delightful images of intimate corners of Paddy and Joan’s house in Kardamyli by Paddy’s nephew, Miles Fenton. These pictures were taken in 2009.

As you put some lovely photos of my uncle’s house in Kardamyli I thought you might like to see, and perhaps post, some of my photos of his house on your site.

These are, apart from the usual views, vignettes showing some of the more unique and charming architectural details.

Click an image to increase its size and to start the gallery.

The final gift of Patrick Leigh Fermor

Leave a reply

We’d met him for the first time a few years ago at the memorial service for Earl Jellicoe in Athens, in his nineties but still handsome and charming. “You must come to our simple home”, he had said.

By Lauren O’Hara

First Published in Cyprus Mail 25 September 2011

I’d noted the “our” for I’d been told that although his beloved wife Joan had died in 2003, her room untouched and undisturbed.

It’s true the house nestling into the cliffs and olive groves just beyond Kardimyli has a simplicity, but as we gathered last week to raise a glass to the life of Patrick Leigh Fermor and his legacy for the future, with its arched walkways and pebbled courtyards, it was one of the most beautiful houses I had seen in Greece.

A place to find hidden stone benches, or cushioned window seats, to curl up with books: a place at which to reflect, as the cragged mountains of the Mani deepen to red and each angle on the Aegean provides another view.

We never made it there while he lived, so it felt strangely intrusive to wander at will through rooms still alive with his life, now he was dead.

The shepherd sacks from Crete, the stacks of hardbacks, the black and white photos of the many visitors who had sat on the same sofas. It was as if he has just popped down to Lela’s tavern for a gin and would be back soon.

So it is a relief to know that the house has been left in his will in the secure hands of the Benaki Foundation, to be used not as a place of pilgrimage, although there are many who would happily make that journey, but as a ‘study centre’.

One can’t help but wish that everything will remain unaltered, for it feels perfect as it is. A monument in our madcap e-world to another way of living: a world of books and blotters, of conversation and contemplation.

Of desks with inkwells and the time to handwrite notes laden with stories and sketches.

Around the garden as the sun dipped and the moon rose, people formed and reformed into casual groups: academics and locals, tradesmen and scholars.

It was as if the place itself had absorbed the personalities of its owners, still able to offer warm hospitality to all even though they had gone.

Nancy Mitford apparently once wrote to Evelyn Waugh that “Paddy” was “wasting his excellent language on Greek peasants.”

But as I listened to the conversations drifting into the night air, I thought that is exactly what she had misunderstood.

He may have come from a privileged background, but why he is so loved here in Greece – why he is so loved by so many people everywhere – is that he knew, like all great writers, including his close friend Bruce Chatwin, whose ashes are scattered nearby, that class is no owner of wisdom.

A Time of Gifts indeed…

Related articles:

John Chapman’s photos of Paddy’s house 

Paddy’s Gloucestershire home for sale for £2.5m

John Chapman’s photos of Paddy’s house

1 Reply

A little nugget from a friend of John Chapman (of Mani Guide fame) about the handover of Paddy’s house to the Benaki. This prompted me to ‘reveal’ John’s excellent series of photographs of Paddy  and his house taken during a visit on 2005.

Hi John,

Two days ago we went to Patrick’s evening with the Benakeion Institute taking over ceremony so to speak and a kind of farewell for Paddy..The President of the institute gave a lovely speech in Greek, well thought and with very high appreciation for Fermor’s personality and character and his love for Greece..He regarded him as much more of ”kardamyliotis than British man” because he ”lived here longer and loved this place a lot”.

In any case I had a couple of British friends with me and we all enjoyed it.

To see more of the photographs click here (and scroll down a a bit).

Main Mani Guide site here.

Related article:

Mani: A Guide and History

British Philhellene author, Patrick Leigh Fermor, donates Kardamyli home to Benaki

6 Replies

Late author, Patrick Leigh Fermor, has chosen Benaki Museum to donate his home in Kardamily. The donation was made through Giannis Tzanetakis, while the author was still alive and his home became the property of Benaki Museum after the death of the great British Philhellene on June 10th 2011.

Last Saturday, in honor of Patrick Leigh Fermor, Benaki Museum held an event at the late author’s home in Kalamitsi, Kardamyli, gathering acquaintances and friends from Greece and the UK, among them, UK Ambassador, Dr. David Landsman, Director of the British Council, Richard Walker, the executors of his will and his biographer.

Patrick Leigh Fermor lived for many years in Mani, in his home that he personally built, based on Nikos Chatdjimichalis designs.

His relationship with Benaki Museum dated years back; he kept contact with Antonis Benakis and Irini Kalliga later, while he maintained close friendly relations with the Institute’s director, Angelos Delivorias. Several years ago, it was decided by the donor and the museum, that his home would be used for the purpose of hosting researchers, poets and writers, visiting Greece to work for a few months. At the same time, for specified time periods, Benaki Museum will have the option to rent the author’s home, to obtain funds for maintenance and hosting. In the coming months, once recording procedures for the library and archives are complete, and all necessary maintenance activities are performed, the Administrative Committee of Benaki Museum will be announcing how the building will operate.

Source: ANA – MPA

Paddy’s Gloucestershire home for sale for £2.5m

5 Replies

I am trying to obtain a better copy, but here is a scan from today’s Sunday Times property section, of an article about the sale of Paddy and Joan’s house in Dumbleton.

It does in in fact focus on his house in Kardamyli (which it correctly says is going to the Benaki) but it is trying to highlight, as these sections do, that the house in Dumbelton is for sale for £2,500,000. Property particulars from Right Move and a full brochure on the Strutt & Parker website.

Πάτρικ Λι Φέρμορ:«Πατρίδα είναι εκεί που έχει κανείς τα βιβλία του»

Leave a reply

Paddy contemplating a fine read

It roughly translates as “Patrick Leigh Fermor – Homeland is where one’s books are” and it is about “Unknown details of life, action and work of British writer of travel literature, as recounted specific ‘Tribune’ reporter Joy Kiosse”. You can enjoy in the Greek or if appalling at it like me use Google Translate. It is quite a good article. I like the first paragraph ….

In mythology, heroes were not immortal, and some are in today’s life. The memory but Patrick Leigh Fermor, Paddy’s, like shouting his friends, the Sun-Michael for Mani and the Cretans, will remain immortal. Written with a broad humanitarian education, self-taught, untamed, hero, kind and generous friend peculiar humor, fearless and bold, persistent traveler with an insatiable thirst to discover the world, polyglot and general man with deep knowledge of the classics and history, the Fermor took all these elements to the end of his life.

by Joy Kiosse

First published in Tovima on 2 July 2011.

Από την Πέμπτη 16 Ιουνίου ο σερ Πάτρικ Λι Φέρμοραναπαύεται στο μικρό κοιμητήριο που βρίσκεται στον περίβολο του ναού του Αγίου Πέτρου στο Ντάμπλτον της Αγγλίας, δίπλα στο μνήμα της συζύγου του Τζόαν. Είναι μια ήσυχη πράσινη πλαγιά περιτριγυρισμένη από ψηλά δέντρα.

Στη μυθολογία οι ήρωες δεν ήταν αθάνατοι- και κάπως είναι και στη σημερινή ζωή. Η μνήμη όμως του Πάτρικ Λι Φέρμορ, του Πάντι, όπως τον φώναζαν οι φίλοι του, του κυρ-Μιχάλη για τους Μανιάτες και τους Κρητικούς, θα μείνει αθάνατη. Συγγραφέας με πλατιά ανθρωπιστική μόρφωση, αυτοδίδακτος, ατίθασος, ήρωας, καλός και γενναιόδωρος φίλος με ιδιότυπο χιούμορ, άφοβος και παράτολμος, επίμονος ταξιδιώτης με ακόρεστη δίψα για να γνωρίσει τον κόσμο, πολύγλωσσος και γενικότερα άνθρωπος με βαθιά γνώση των κλασικών και της Ιστορίας, ο Φέρμορ κράτησε όλα αυτά τα στοιχεία ως το τέλος της ζωής του.

Ακόμη, είχε το χάρισμα να σαγηνεύει τους συνομιλητές του και ήταν εξαιρετικά αγαπητός σε όλες τις παρέες. Την τελευταία ημέρα του στην Καρδαμύλη, το μεσημέρι στο τραπέζι απήγγειλε με τη βραχνή πια φωνή του ένα μεγάλο ποίημα του Γουίτιερ. Ναι, είχε μνήμη! Οχι όμως μηχανική. Ακούγοντάς τον να απαγγέλλει και ταυτόχρονα να υποδύεται τον ήρωα του ποιήματος είχες τη βεβαιότητα ότι γνώριζε σε βάθος το νόημα κάθε στίχου, κάθε φράσης, κάθε λέξης.

Στο νοσοκομείο της Αθήνας την πρώτη φορά βαφτιστήρια και φίλοι από την Κρήτη και τη Μάνη βρέθηκαν δίπλα του, λες και είχαν ειδοποιηθεί με σήματα μορς. Ανάμεσά τους υπήρχε μια αυθόρμητη σχέση αγάπης και σεβασμού- όπως και εκείνος αγάπησε και σεβάστηκε την Ελλάδα. Ναι, το σπάνιο στοιχείο αυτής της σχέσης του με την Ελλάδα ήταν ο σεβασμός που έδειξε στον τόπο.

Μετά την πρώτη επέμβαση επέστρεψε στην Καρδαμύλη, ελπίζοντας ότι είχε ξεπεράσει για κάμποσο καιρό το πρόβλημα της υγείας του και ότι θα πρόφταινε να τελειώσει το βιβλίο του. Τρεις εβδομάδες αργότερα, την ημέρα που ο δήμαρχος της Καρδαμύλης θα του έδινε το χρυσό κλειδί της πόλης, χρειάστηκε να επιστρέψει εσπευσμένα στο νοσοκομείο. Και ύστερα από μια δεύτερη επέμβαση πήρε την απόφαση να γυρίσει στην Αγγλία, γνωρίζοντας πως δεν θα επέστρεφε ποτέ πια. Το ταξίδι είχε τελειώσει.

Ο Πάντι τιμήθηκε στη ζωή του όσο λίγοι συγγραφείς ή ακόμη και ήρωες. Την πρώτη φορά που θέλησαν να του απονείμουν τον τίτλο του ιππότη (ΟΒΕ), αρνήθηκε, λέγοντας ότι δεν τον άξιζε. Τελικά έγινε σερ το 2004, «κα θώς δεν θα ήταν… ευγενικό να αρνηθεί δεύτερη φορά». Πάντως ποτέ δεν ακούστηκε κάποιος να τον αποκαλεί «σερ». Ολοι τον φώναζαν Πάντι και στην Καρδαμύλη και στην Κρήτη «κυρ Μιχάλη»- ήταν το ψευδώνυμό του στα βουνά της Κρήτης και το δεύτερο χριστιανικό του όνομα, που κανείς δεν το ήξερε, παρ΄ όλα αυτά όμως οι Ελληνες το γιόρταζαν.

Διακρίσεις, διπλώματα- όσα δεν πήρε στα μαθητικά του χρόνια-, ασημένιες πλακέτες και πάλι διακρίσεις υπάρχουν στη Μάνη, περισσότερο ως έργα τέχνης, καδράκια σπαρμένα στα διάφορα δωμάτια. «Κυρ Μιχάλη, πρέπει να πιείτε αυτό το φάρμακο», «Κυρ Μιχάλη,έξω περιμένει ο τάδε, να έρθει;», «Κυρ Μιχάλη,ήρθε η βαφτιστικιά σου η Αγγλία»… Και ο κυρ Μιχάλης έγνεφε καταφατικά.

Του άρεσε να έχει κόσμο όταν δεν ήταν σκυμμένος στα χαρτιά του. Κατά βάθος του άρεσε και το «κυρ-Μιχάλης», καθώς στο πίσω μέρος του μυαλού του υπήρχαν πάντα η Κρήτη και οι συναγωνιστές του. Βαριά άρρωστος στο νοσοκομείο, τις νύχτες έβλεπε πως ήταν στη σπηλιά στα Ανώγεια και έτρεχε στο μπαλκόνι να το σκάσει, και άλλοτε πως τον κυνηγούσαν και έτρεχε για να μην τον πιάσουν.

Υπό τους ήχους μιας γκάιντας

Εκείνη την Πέμπτη ο καιρός ήταν χαρούμενος στη μικρή πολίχνη του Ντάμπλτον. Ο ήλιος μπαινόβγαινε στα σύννεφα πάνω από την εκκλησία όπου συγκεντρώθηκαν φίλοι και συγγενείς και παλιοί συμπολεμιστές του. Οταν έφθασε η σορός σκεπασμένη με τη βρετανική σημαία, ο ιερέας βρισκόταν στην άκρη του φράχτη περιμένοντας να δώσει την τελευταία ευχή. Μετά προχώρησαν μαζί στην εκκλησία, όπου στην πόρτα περίμεναν να αποδώσουν τιμές βετεράνοι της Ιρλανδικής Φρουράς. Μέσα στον ναό η τελετή ήταν σύντομη, χωρίς λόγους.

Η σοπράνο Σάρα Γκάμπριελ τραγούδησε ασυνόδευτη ένα απόσπασμα από τον «Ντον Τζιοβάνι» του Μότσαρτ, το εκκλησίασμα έψαλε δύο ύμνους, διαβάστηκαν δύο σύντομα αποσπάσματα από την «Κήπο του Κύρου» του σερ Τόμας Μπράουν και από το «Απόκρυφο Βιβλίο» του Πρωτευαγγελιστή, και το εκκλησίασμα ακολούθησε τη σορό στον περίβολο της εκκλησίας υπό τους ήχους μιας γκάιντας. Κοντά στο μνήμα ένας μουσικός της Ιρλανδικής Φρουράς σάλπισε το σιωπητήριο. Αυτό ήταν. Η σημαία διπλώθηκε, η σορός κατέβηκε, ενώ την έραιναν ροδοπέταλα και μια χούφτα χώμα που ήρθε από την Ελλάδα. Μετά σιωπή.

Δίπλα στο μαξιλαράκι με τα παράσημα- ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο ελληνικός Φοίνικας- βρίσκονταν τα στεφάνια. Εκείνο από την Ελληνική Πρεσβεία στο Λονδίνο (άλλωστε ο πρέσβης κ. Α. Σάντης παρέστη στην κηδεία), ένα δάφνινο από το Μουσείο Μπενάκη με την ευχή «στο καλό Πάντι», ένα από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού της Ελλάδος, ένα από τους Βυρωνιστές, άλλα από την οικογένεια του συναγωνιστή και φίλου του λόρδου Τζέλικο, από την Αδελφότητα των Ελλήνων Βετεράνων, από το Βritish Council της Αθήνας, από βαφτισιμιές… και πολλά μικρά μπουκέτα αγριολούλουδα από φίλους.

Καρδαμύλη, «το σπίτι του»

Τους τελευταίους μήνες της ζωής του ο Πάτρικ Λι Φέρμορ τούς πέρασε στην Καρδαμύλη της Μάνης. Εκεί ήταν «το σπίτι του». Οταν τον ρωτούσαν οι δημοσιογράφοι ποια από τις δύο χώρες θεωρούσε πατρίδα του, ποιο από τα δύο σπίτια ένιωθε περισσότερο δικό του, εκείνο της Αγγλίας με τον παλιό μύλο, το ρυάκι και τα πανύψηλα δένδρα ή το άλλο, της Μάνης, «Πατρίδα είναι εκεί που έχει κανείς τα βιβλία του» απαντούσε. Και η αλήθεια είναι ότι τα βιβλία του Ντάμπλτον δεν μπορούν να συγκριθούν με τις βιβλιοθήκες της Καρδαμύλης. Εφέτος, στις αρχές του χρόνου, ο Πάτρικ Λι Φέρμορ επέστρεψε στην Καρδαμύλη, όπου προσπάθησε απελπισμένα να τελειώσει τον τρίτο τόμο της τριλογίας του. Πρόκειται για το τελευταίο μέρος του οδοιπορικού ενός 18άρη που ξεκίνησε από την Ολλανδία για να διασχίσει με τα πόδια όλη την Ευρώπη, ως την Κωνσταντινούπολη. Οι πρώτοι δύο τόμοι που εκδόθηκαν με τις αναμνήσεις αυτής της περιπέτειας, «Α time of Gifts» (1977) και «From the Woods to the Water» (1986) – έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά-, γνώρισαν μεγάλη επιτυχία.

Σε αυτό το ταξίδι ο Φέρμορ μόλις που πρόλαβε να γνωρίσει έναν κόσμο ο οποίος, με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα χανόταν για πάντα. Ενα συστατικό γράμμα σε κάποιον ευγενή στη Γερμανία άνοιξε τη μία μετά την άλλη τις πόρτες των αρχοντικών και των κάστρων της Μεσευρώπης με τις πολύτιμες συλλογές έργων τέχνης και τις παλιές βιβλιοθήκες. Λίγα χρόνια αργότερα, μετά τον Πόλεμο, τίποτε από αυτά δεν υπήρχε. Ολα είχαν χαθεί, μαζί και ο τρόπος ζωής των φεουδαρχών αρχόντων και του αγροτικού πληθυσμού. Οι βομβαρδισμοί και το σοβιετικό καθεστώς έσβησαν έναν ολόκληρο κόσμο από τον χάρτη της Οικουμένης.

Οι Βρετανοί είχαν από καιρό ανακηρύξει τον Πάτρικ Λι Φέρμορ τον μεγαλύτερο ταξιδιωτικό συγγραφέα τους- ίσως τον κορυφαίο σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Φέρμορ δεν ήταν όμως μόνο ένας εξαιρετικός ταξιδιωτικός συγγραφέας. Οι περιγραφές του δεν περιορίζονταν στη διαδρομή. Τον ενδιέφερε η φύση, αλλά και ο άνθρωπος, οι ιστορίες που έλεγαν οι πέτρες και τα κτίσματα. Τον σαγήνευαν οι μικρές αφηγήσεις που άκουγε στα καφενεία. Τον βοηθούσαν να καταλάβει τους ανθρώπους και να κατανοήσει ό,τι κράτησαν από τον πολιτισμό τους. Σε αυτό τον βοήθησε πολύ και η ευκολία του στην εκμάθηση ξένων γλωσσών. Ακόμη και πρόσφατα διόρθωνε εκφράσεις και λέξεις συνομιλητών του στα ρουμανικά. Και εκείνοι δεν πίστευαν στα αφτιά τους…

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΠΕΣΤΡΕΨΕ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ – Η ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο Πάτρικ Λι Φέρμορ καταγόταν από προνομιούχο οικογένεια.Ο πατέρας του,ο σερ Λούις,ήταν διευθυντής του Γεωλογικού Ινστιτούτου στην Ινδία,με αποτέλεσμα αυτός και η γυναίκα του να κρατηθούν για ένα πολύ μεγάλο διάστημα μακριά από τον γιο τους.Παιδάκι τον εμπιστεύθηκαν σε μια αγροτική οικογένεια και μεγάλωσε ελεύθερος στη φύση.Σε αυτή την ελευθερία οφείλεται ίσως ο ατίθασος χαρακτήρας του,αλλά και μια περίεργη,αυστηρή πειθαρχία,προσαρμοσμένη όμως στους δικούς του όρους.

Οταν,μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μαζεύτηκε η οικογένεια,στο σπίτι γινόταν πολλή κουβέντα για πουλιά,για λουλούδια και για τόπους μακρινούς.Η μητέρα του,θέλοντας να του ανοίξει τους ορίζοντες- αφού το ένα μετά το άλλο τα σχολεία τον έδιωχναν-,του διάβαζε ποίηση και κλασικούς.Η οικογένεια τον προόριζε για στρατιωτικό.Γι΄ αυτό και εκείνος αποφάσισε να φύγει για την Ευρώπη.Χωρίς χρήματα,χωρίς χρονικούς περιορισμούς,σχεδόν χωρίς πρόγραμμα.Στο σακίδιό του είχε την κλασική ανθολογία ποίησης των εκδόσεων Οξφόρδης,τις Ωδές του Οράτιου,ίσως και κάποιο έργο του Σαίξπηρ.

Για να κρατά συντροφιά στον εαυτό του, όσο περπατούσε απήγγελε ποίηση,με αποτέλεσμα να τη μάθει απέξω,ενώ επαναλάμβανε όσα πρόφταινε να αρπάξει από τη γλώσσα κάθε τόπου από τον οποίο περνούσε.Κοιμόταν σε καπηλειά και αχυρώνες με την ίδια άνεση που έμενε σε πύργους και άκουγε τις ιστορίες των ανθρώπων που συναντούσε αναζητώντας τις ρίζες και τους μύθους των τόπων τους.Για να κερδίζει κάποια χρήματα έκανε ό,τι δουλειά έβρισκε- ενώ σχεδίαζε και προσωπογραφίες.Κάποια στιγμή έφθασε στον προορισμό: την Πρωτοχρονιά του 1935 τη γιόρτασε στην Κωνσταντινούπολη.Αλλά κάπου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού οι σημειώσεις είχαν χαθεί.

Εφυγε από την Κωνσταντινούπολη με ένα ακόμη συστατικό γράμμα στην τσέπη.Αυτή τη φορά ήταν από τον έλληνα πρόξενο προς τον Πέτρο Σταθάτο στο Μόδι της Μακεδονίας.Υστερα από έναν σταθμό στο Αγιον Ορος,προχώρησε στο Μόδι.Η ατμόσφαιρα ενός ελληνικού σπιτιού και η αρχοντιά του οικοδεσπότη τού άνοιξαν τις πόρτες της Ελλάδας.Με ένα άλογο τριγύρισε στη Μακεδονία.Πλησίασε τους Σαρακατσάνους- για τους οποίους και έγραψε-,ώσπου κατέληξε στη Θεσσαλονίκη,όπου βρέθηκε στη μέση μιας σύρραξης ανάμεσα σε βασιλικούς και βενιζελικούς.Καθώς οι Σταθάτοι ήταν βασιλικοί και το άλογο ήταν δικό τους,προσχώρησε- πού αλλού;- στο στρατόπεδο των βασιλικών.Πάντως ο Φέρμορ δεν ήταν πολιτικοποιημένος.Αλλά ακόμη και αν ήταν,το έκρυβε τόσο καλά,ώστε κανείς δεν μπορούσε να τον τοποθετήσει σε «στρατόπεδο».

Το περιστατικό που τον σημάδεψε

Για τη ζωή και τις περιπέτειές του έχουν γραφτεί πολλά και έχουν ειπωθεί περισσότερα.Για την ιστορία της Κρήτης ο ίδιος έχει μιλήσει πολύ λίγο,ενώ δεν έχει γράψει τίποτε.Επρεπε να βρίσκεται παρέα με πάρα πολύ στενούς φίλους και να έχουν πιει πολύ κρασί για να πιάσει τη διήγηση.Και πάλι όμως,έκανε την ιστορία του ελαφριά,σχεδόν διασκεδαστική και εξωπραγματική.

Υπάρχει ένα τραγικό περιστατικό σε αυτή την ιστορία,που χάραξε τη ζωή του Φέρμορ και για το οποίο ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ,ενώ ούτε ο υπαρχηγός του,στρατηγός Στάνλεϊ Μός,το αναφέρει στο βιβλίο του «Ιll met by moonlight» («Κακό συναπάντημα στο φεγγρόφωτο»),που είναι αφιερωμένο στην απαγωγή του στρατηγού Κράιπε.Το έψαξε η βιογράφος του Αρτεμις Κούπερ στα αρχεία του υπουργείου Πολέμου.

Στη Μάνη ο Φέρμορ διάβαζε και ξαναδιάβαζε το χοντρό ντοσιέ με τα χειρόγραφα και τις δακτυλογραφημένες σελίδες που ήταν γεμάτα διορθώσεις με τα τρεμουλιαστά και όπως πάντα δυσανάγνωστα γράμματά του.Ο τόμος είχε σχεδόν τελειώσει.Ηθελε ίσως κάποιο «χτένισμα» και υπολογιζόταν να κυκλοφορήσει πριν από τα Χριστούγεννα του 2011. Την επιμέλεια είχε η Αρτεμις Κούπερ,η οποία είχε επιμεληθεί και την έκδοση του «Words of mercury» το 2003.

Οι Βρετανοί έχουν από καιρό ανακηρύξει τον Πάτρικ Λι Φέρμορ τον μεγαλύτερο ταξιδιωτικό συγγραφέα τους- ίσως τον κορυφαίο στον κόσμο.Ο Φέρμορ δεν ήταν όμως μόνο ένας εξαιρετικός ταξιδιωτικός συγγραφέας.Οι περιγραφές του δεν περιορίζονταν στη διαδρομή.Τον ενδιέφερε η φύση,αλλά και ο άνθρωπος,οι ιστορίες που έλεγαν οι πέτρες και τα κτίσματα.Τον σαγήνευαν οι μικρές αφηγήσεις που άκουγε στα καφενεία.Τον βοηθούσαν να καταλάβει τους ανθρώπους και να κατανοήσει ό,τι κράτησαν από τον πολιτισμό τους.Σε αυτό τον βοήθησε πολύ και η ευκολία του στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.Ακόμη και πρόσφατα διόρθωνε εκφράσεις και λέξεις συνομιλητών του στα ρουμανικά.Και εκείνοι δεν πίστευαν στα αφτιά τους…

Maggie Rainey-Smith’s tribute to Sir Patrick Leigh Fermor and her 2007 meeting

3 Replies

Please read Maggie Rainey-Smith’s tribute and further thoughts on her 2007 visit to Paddy’s house in Kardamyli.

The article includes some lovely new photographs, including pictures with Paddy inside his house

A Milestone for the Patrick Leigh Fermor blog

Leave a reply

After just six months existence this blog has passed a significant milestone. There have now been more than 20,000 visits to the site. Interest is growing all the time and in September it is likely that there will be over 6,000 visits in the month.

It just shows the level of interest that exists in Paddy’s work, his life, and those of his close friends and colleagues. There is still a mountain of material to gather so I hope that you will continue to read the blog in the months to come. Don’t forget that if you are doing some research I have categorised most things (on the right hand side lower) and the search facility near the header is quite excellent.

Patrick Leigh Fermor at school, Kings' Canterbury

Patrick Leigh Fermor and Billy Moss

Patrick Leigh Fermor at home on the Mani